मी आहे पृथ्वी-

मी आहे पृथ्वी--------

पृथ्वी हा सूर्यमालेतील सूर्यापासूनच्या अंतरानुक्रमे तिसरा तर आकारानुक्रमे पाचवा ग्रह आही आहे

सूर्यमालेतील खडकाळ ग्रहांमध्ये हा सर्वांत मोठा आहे. 

पृथ्वीला 'निळा ग्रह' असेही म्हणतात.

 जिथे जीवन आहे, अशी पूर्ण विश्वात ही एकमेव ज्ञात जागा आहे . 

पृथ्वीची निर्मिती साधारणपणे ४५७ कोटी वर्षांपूर्वी झालीअसावी 

आणि तिचा उपग्रह चंद्र साधारणपणे ४५३ कोटी वर्षांपूर्वी पासून तिला प्रदक्षिणा घालू लागला.

 हिचा व्यास १२,७५६ कि.मी. एवढा आहे. 

सूर्यापासून पृथ्वीचे अंतर साधारणपणे १४,९५,९७,८९० कि.मी. एवढे आहे.

पृथ्वीला स्वतःभोवती एक प्रदक्षिणा पूर्ण करण्यास २४ तास लागतात. 

तसेच सूर्याभोवती प्रदक्षिणा पूर्ण करण्यास ३६५ दिवस लागतात. या ३६५ दिवसांच्या कालावधीला आपण एक वर्ष म्हणतो.

 पृथ्वी तिच्या स्वतःभोवती फिरण्याच्या आसापासून २३.५ अंशांनी कललेली आहे

 आणि याच स्थितीत ती स्वतःभोवती व सूर्याभोवती प्रदक्षिणा पूर्ण करते 

म्हणूनच पृथ्वीवर उन्हाळा, पावसाळा आणि हिवाळा असे ऋतुचक्र सुरू असते.

पृथ्वीवर सूर्याचा प्रकाश पोहचण्यासाठी साधारणत: ८ मिनिटे २० सेकंद लागतात.

 पृथ्वी सूर्याभोवती लंबवर्तुळाकार मार्गाने प्रदक्षिणा पूर्ण करते. 

या प्रदक्षिणेमध्ये थोडाजरी फरक पडला असता तर पृथ्वीवर कदाचित जीवसृष्टी निर्माण झाली नसती; 

पृथ्वीची रचना, गुरुत्वाकर्षण, सूर्यापासूनचे ठरावीक अंतर आणि पृथ्वीवर असलेले वातावरण यामुळेच तिच्यावर जीवसृष्टी निर्माण झाली असावी.

पृथ्वीशिवाय इतर कोणत्याही गृहावर जीवसृष्टी नाही.पृथ्वी स्वतः चुंबक असल्याने पृथ्वीभोवती चुंबकिय क्षेत्र आहे, या चुंबकीय क्षेत्रमुळे सूर्यापासून  येणारे हानीकारक किरण पृथ्वीच्या ध्रवीय क्षेत्राकडे वळतात.

पृथ्वीच्या सर्वांत वरचे आवरण म्हणजे भूकवच होय. 

त्याखाली प्रावरण असते. 

प्रावरणाखाली ब्रह्यगाभा व त्याखाली अंतर्गाभा असतो

पृथ्वीची आकृति अंडाकार आहे. 

घुमावामुळे, पृथ्वी भौगोलिक अक्षावर चपटे आणि भूमध्य रेखा जवळ उंचवटा घेतल्या सारखे दिसते. 

भूमध्य रेखा वर पृथ्वीचे व्यास, अक्ष-ते-अक्षच्या व्यास पासून 43 किलोमीटर (27 मील) जास्त मोठा आहे. 

अशा प्रकारे पृथ्वीच्या केंद्रापासून तळापर्यंतची सर्वात लांबचे अंतर, इक्वाप्रकारे भूमध्यवर्ती चिंबोराज़ो ज्वालामुखीच्या शिखर पर्यंतची आहे. 

अशा प्रकारे पृथ्वीचे जवळपास व्यास 12,742 किलोमीटर (7, 918 मील) आहे. 

काही जागेची स्थलाकृति या आदर्श मापापेक्षा वेगळी दिसते. 

जेव्हा की वैश्विक स्तरावर हे पृथ्वीच्या त्रिज्याच्या तुलनेत नजरअंदाज केलेले दिसतें. 

सर्वात जास्त विचलन 0.17%चे मारियाना गर्त (समुद्रीस्तर पासून 10,911 मीटर (35,797 फुट) खाली) मध्ये आहे जेव्हा की माउंट एवरेस्ट (समुद्र स्तर पासून 8,848 मीटर (29,029 फीट) वर) 0.14%चे विचलन दर्शविते. जर पृथ्वी, एक बिलियर्ड चेंडूच्या आकारात असेल तर, पृथ्वीचे काही क्षेत्र जसे मोठे पर्वत श्रृंखला आणि महासागरीय दरी, लहान दरींसारखी दिसतील जेव्हा की ग्रहांचा अधिकतम भू-भाग, जसे की विशाल हिरवेगार मैदान आणि शुष्क पठार इत्यादी, गुळगुळीत दिसतील.

परिभ्रमण

रासायनिक संरचना More information: 

यौगिक, रसायनिक सूत्र … पृथ्वीच्या रचनेत खालील तत्त्वांचे योगदान आहे-

34.6% आयरन 29.5% आक्सीजन 15.2% सिलिकन 12.7% मैग्नेशियम 2.4% निकेल 1.9% सल्फर 0.05% टाइटेनियम बाकी अन्य

चंद्र हा पृथ्वीचा नैसर्गिक उपग्रह आहे. 

पृथ्वी पासुन चंद्राचे अंतर 3 लाख 84 कि मी आहे. 

चंद्राचे गुरुत्वाकर्षण पृथ्वीच्या 1/6 पट आहे. 

चंद्र आदल्या दिवशी पेक्षा 50 मिनिटे उशीरा ऊगवतो. 

महाभारतात पृथ्वीचे वर्णन-----

महाभारतामध्ये भारताच्या वर्णनाप्रमाणेच जगातील अन्य भौगोलिक स्थळांचे वर्णन आढळते. 

उदा. मंगोलियाचे गोबी वाळवंट, इजिप्तची नाईल नदी, लाल समुद्र, इ.

तसेच महाभारतातल्या भीष्म पर्वातील जम्बुखंड- विनिर्माण पर्वात संपूर्ण पृथ्वीचे मानचित्र सांगितले आहे. ते खालीलप्रमाणे-

सुदर्शनं प्रवक्ष्यामि द्वीपं तु कुरुनन्दन | परिमण्डलो महाराज द्वीपोसौ चक्रसंस्थितः ||

यथाहि पुरुषः पश्येदादर्शे मुखमात्मनः | एवं सुदर्शनद्वीपो दृश्यते चन्द्रमण्डले ||

द्विरंशे पिप्पलस्तत्र द्विरंशेच शशो महान्

याचा अर्थ- 'हे कुरुनन्दन ! सुदर्शन नावाचे हे द्वीप चक्राप्रमाणे गोलाकार स्थित आहे. 

ज्याप्रमाणे पुरुष आरशात आपला चेहरा बघतो, 

त्याचप्रमाणे हे द्वीप चंद्रावरती दिसते. याच्यातील दोन अंशांमध्ये पिंपळाची पाने आणि दोन अंशांमध्ये मोठा ससा दिसतो.'

आता याप्रमाणे कागदावर रेखाटन केल्यास आपल्या पृथ्वीचे जे मानचित्र बनते, 

ते आपल्या पृथ्वीच्या वास्तव चित्राशी तंतोतंत जुळते.

पृथ्वीच्या उत्पत्ती नंतर भौगोलिक आणि जैविक प्रक्रियांनी तिच्यात खूप परिवर्तन झाले आहे.

पृथ्वी आपल्या अक्षाभोवती पश्चिमेकडून पूर्वेकडे फिरते.

 जलमंडल

पृथ्वी तळाच्या उंचीचा हिस्टोग्राम पृथ्वीच्या तळावर पाण्याची विपुलता एक अद्भूत वैशिष्ट्य आहे 

जे सौर मंडळाच्या अन्य ग्रहांपासून या "निळ्या ग्रहाला" वेगळे करते. 

पृथ्वीच्या जलमंडळात मुख्यतः महासागर आहे परंतु तांत्रिक रूपेण दुनियेत उपस्थित इतर पाण्याचे स्रोत जसे: अंतर्देशीय समुद्र, तलाव, नदी आणि 2,000 मीटर खोल भूमिगत पाण्यासहित यात सामावले आहे. 

पाण्यातील सर्वात खोल जागा 10,911.4 मीटर खोल प्रशांत महासागर मध्ये मारियाना ट्रेंचची चैलेंजर डीप आहे.

महासागरांचे द्रव्यमान सुमारे 1.35×1018 मीट्रिक टन किंवा पृथ्वीच्या एकूण द्रव्यमानचे 1/4400 हिस्सा आहे. महासागर सुमारे 3682 मीटर खोल 3.618×108 किमी2 क्षेत्रफल मध्ये पसरलेला आहे.